Patroni Kościoła w Mszance

Patronami Kościoła w Mszance są Święci Apostołowie Piotr i Paweł. Rzeźby św. Piotra i Pawła w ołtarzu głównym wykonał Kazimierz Cieśla.

Piotr Apostoł, Szymon Piotr, (łac. Petrus, gr. Πέτρος Petros  (petra = skała), aram. כיפא Kefa (kefa = skała), cs.  Sławny i wsiechwalnyj pierwowierchowny apostoł Pietr – apostoł, uważany przez Kościół katolicki za pierwszego papieża (pontyfikat: 33? – ok. 13 października 64), męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego. Święty ten wymieniany jest w Modlitwie Eucharystycznej  Kanonu rzymskiego.

Żywot świętego Piotra

Według ewangelii, Szymon był synem Jana (Jona), a bratem Andrzeja. Pochodził z Betsaidy nad jeziorem Genezaret. Do ok. 30 roku był rybakiem w Kafarnaum w Galilei, a następnie uczniem i apostołem Jezusa.
Św. Piotrowi przypisywane jest autorstwo dwóch listów (1. i 2.), włączonych do kanonu Nowego Testamentu[1].

W Nowym Testamencie

Losy Piotra opisują Ewangelie oraz Dzieje Apostolskie. Według nich na wezwanie Jezusa Piotr wraz ze swym bratem Andrzejem, oraz synami Zebedeusza Janem i Jakubem porzucił zawód rybaka i został uczniem Jezusa i towarzyszem Jego działalności publicznej (zob. Mt. 4, 18-22; Mk  1, 16-20; Łk. 5, 1-11).

Piotr był jednym z najbardziej zaufanych uczniów Chrystusa. Wraz z Janem i Jakubem towarzyszył Chrystusowi na górze Tabor podczas Przemienienia (Mt. 17, 1-8; Mk 9, 1-7; Łk. 9, 28-36). Był świadkiem uzdrowienia córki  Jaira (Mt. 9, 23-26; Mk 5, 35-43; Łk. 8, 49-56), oraz krwawej modlitwy w Getsemani (Mt. 26, 37-44; Mk 14, 33-40; Łk. 22, 41-46). W katalogach apostołów wymieniany jest zawsze na pierwszym miejscu (Mt. 10, 2; Mk 3, 16; Łk. 6,  14; Dz. Ap. 1, 13)
Był pierwszym apostołem, który uznał Jezusa za Mesjasza.
Złożone Piotrowi przez Chrystusa obietnice:
Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego, cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie (Mt 16,18-19)
legły u podstaw prymatu Piotra jako seniora Ludu Wybranego Nowego Przymierza, prawodawcy, a także nauczyciela (Dz 15,7) i pasterza Kościoła: (J 12, 15-17).
Jezus przepowiedział Piotrowi, że po swoim pojmaniu ten wyprze się Go trzykrotnie, co wg Ewangelii potwierdziło się. Podczas pojmania Jezusa usiłował go bronić atakując mieczem jednego z napastników  i obcinając mu ucho. Według 21. rozdziału Ewangelii wg św. Jana, Jezus ponownie powierzył Piotrowi opiekę nad swoim Kościołem: „Paś baranki Moje”.

Po Zesłaniu Ducha Świętego (najprawdopodobniej w roku 33[2]) Piotr przewodził Kościołowi, a z nim jedenastu Apostołom. Dzieje Apostolskie relacjonują jego działalność w Jerozolimie (Dz  2, 14-41 oraz rozdziały 3–5), Samarii (Dz 8, 14–24), Liddzie i Jaffie (Dz 9, 32 –43) oraz w Cezarei Palestyńskiej, gdzie nawrócił pierwszego poganina, rzymskiego setnika Korneliusza (Dz 10, 1–48).
W 44 roku za swą działalność został aresztowany na rozkaz Heroda Agryppy, który wcześniej kazał stracić Jakuba Większego Apostoła. Według Dziejów Apostolskich z więzienia wypuścił go anioł (Dz 12, 1–17). Po ucieczce z więzienia Piotr wyjechał z Jerozolimy, jednak Dzieje Apostolskie nie podają dokąd się udał.

Losy Św. Piotra po roku 44

Losy Piotra po ucieczce z więzienia są trudne do odtworzenia w szczegółach. W Dziejach Apostolskich wspomniany jest jeszcze tylko jego udział w Soborze Jerozolimskim ok. 49 roku, gdzie sprzeciwił się narzucaniu poganom  obyczajów żydowskich (Dz 15, 7–11). Wskazuje to, że po śmierci Heroda Agryppy prawdopodobnie powrócił do Jerozolimy. W Nowym Testamencie w sposób wyraźny odnotowano jeszcze tylko jego pobyt w Antiochii około roku 50, gdzie doszło do konfliktu między nim a Pawłem z Tarsu (Ga 2, 11–14). Według tradycji  w Antiochii Piotr miał wyświęcić Ewodiusza na pierwszego biskupa tego miasta[3].

Pobyt Piotra w Koryncie, na który pośrednio wskazuje 1 Kor 1, 13, w sposób wyraźny potwierdza świadectwo żyjącego około roku 170 biskupa korynckiego Dionizego[4]

Według tradycji, bazującej na 1 P 1, 1, Piotr nauczał także wśród Żydów w północnych prowincjach Azji Mniejszej[5]. Wszystkie tradycyjne przekazy są zgodne, że Piotr ostatecznie przybył do Rzymu i tam poniósł śmierć męczeńską.

Pobyt Św. Piotra w Rzymie

Pobyt Piotra w Rzymie, negowany przez niektórych badaczy, potwierdzać mogą słowa Piotra z 1 Listu : „Pozdrawia was ta, która jest w Babilonie”, 1 P 5,13 za BT[6]). Babilon w Apokalipsie jest symbolicznym określeniem Rzymu[7],  choć, jako symbol niewoli i rozproszenia, może oznaczać także każde inne miejsce, w którym żyli chrześcijanie[8]. Inne wczesne świadectwa pobytu Św. Piotra w Rzymie to dzieła Ireneusza, Tertuliana,  Euzebiusza, Hegezypa, Cypriana, Dionizego, Gajusza, Klemensa Aleksandryjskiego, Orygenesa, Familiana, Ignacego z Antiochii, Klemensa Rzymskiego, a także niektóre apokryfy (np. gnostycka „Apokalipsa Piotra”).

Istnieje także legenda mówiąca, że gdy w Rzymie rozpoczęły się prześladowania chrześcijan (za czasów Nerona), Piotr postanowił uciec z miasta. Wówczas ukazał mu się Jezus. Piotr  spytał go, dokąd idzie (łac. Quo vadis, Domine?)[9]. Jezus miał mu odpowiedzieć „idę do miasta, aby mnie powtórnie ukrzyżowano”. Wówczas Piotr zawrócił, a w miejscu tego wydarzenia postawiono kościół. To wydarzenie zawarł Henryk Sienkiewicz w powieści Quo vadis.

Tradycja głosi, że Piotr zginął w Rzymie na Wzgórzu Watykańskim. Zginął męczeńsko na krzyżu (na własną prośbę) głową w dół, ponieważ mówił, iż nie jest godzien umrzeć jak Chrystus. Senator Marcellus, wierny uczeń Piotra, zdjął go z krzyża i pochował we własnym grobowcu. Później na tym miejscu postawiono kościół. Dziś w tym miejscu stoi Bazylika św. Piotra.

Tradycyjnie męczeństwo Piotra Apostoła datowane jest na dzień 29 czerwca 67 roku[10]. Biorąc jednak pod uwagę, że prześladowania chrześcijan po pożarze Rzymu trwały prawdopodobnie nie dłużej niż kilka miesięcy, większość współczesnych badaczy przyjmuje, że Piotr zginął jesienią 64 roku[11]. Według hipotezy Margherity Guarducci jego egzekucja odbyła się w dniu 13 października 64 roku[12]

Rodzina Św. Piotra

Piotr miał żonę, wraz z nim też mieszkała jego teściowa. Andrzej Apostoł był jego bratem. W 1P 5,13 wspomina o „synu”, Marku, chodzi jednak prawdopodobnie o Jana Marka, późniejszego ewangelistę

Pisma

Piotrowi przypisywane są dwa listy wschodzące w skład Nowego Testamentu: 1 List Piotra oraz 2 List Piotra. Autentyczność 1 Listu Piotra we wczesnym Kościele nigdy nie była kwestionowana, natomiast co do 2 Listu  Piotra aż do IV wieku wielu autorów (m. in. Euzebiusz z Cezarei) wyrażało wątpliwości, czy faktycznie pochodzi on od Piotra Apostoła. We współczesnej biblistyce zdania na temat autentyczności obu listów  są podzielone. Natomiast niewątpliwymi apokryfami są tzw. Ewangelia Piotra oraz Apokalipsa Piotra.

Spory doktrynalne

Według relacji biblijnej Piotr zmieniał podczas swojego życia zdanie dotyczące literalnego pojmowania części przepisów Prawa Mojżeszowego. Początkowo, Piotr unikał pogan i uważał, że nie mają oni udziału w Ewangelii. Pogląd ten uległ częściowej zmianie dopiero po wizji jaką otrzymał od Boga i po wizycie w domu Korneliusza, kilka lat po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa (Dzieje  Apostolskie 10). Kilkanaście lat później apostoł Piotr wraz z innymi członkami kościoła jerozolimskiego przebywał wśród chrześcijan nawróconych spomiędzy pogan w Antiochii, bez okazywania  jakiejkolwiek dyskryminacji. Dowiedziawszy się jednak o przybyciu wysłanników Jakuba (głowy Kościoła w Jerozolimie), zaczął się zachowywać tak, jakoby zachowywał ceremonialną czystość i nie jadał z poganami, a w jego ślad poszli inni, nawet Barnaba. Zobaczywszy to Paweł z Tarsu sprzeciwił się mu wprost nazywając jego zachowanie nagannym i obłudnym wygłaszając, że  człowiek nie jest usprawiedliwiany z uczynków Prawa, a tylko przez wiarę w Jezusa (List do Galatów Ga 2,11-16[14]).

Chodzenie po wodzie

Według Ewangelii Mateusza, Piotr po ujrzeniu chodzącego po wodzie Jezusa zaczął iść do niego także poruszając się po tafli wody (Mt 14:22-32). (Marek i Jan także wspominają o  Jezusie, ale nie wspominają czyniącego to samo Piotra).

Dni obchodów

Główne święto św. Piotra (razem ze św. Apostołem Pawłem) – uroczystość liturgiczna w Kościele katolickim, obchodzona jest 29 czerwca. Natomiast 22 lutego Kościół wspomina katedrę tj. tron-krzesło na którym miał zasiadać Piotr papież.
Cerkiew prawosławna celebruje dni św. Piotra 29 czerwca/12 lipca[15] i 30 czerwca/13 lipca oraz 16/29 stycznia tj.: 12 i 13 lipca (wspominając Sobór dwunastu apostołów) oraz 29 stycznia wg kalendarza gregoriańskiego,  jako Adorację okowów ap. Piotra.

Patronat Św. Piotra

Święty Piotr jest patronem m.in.:
– diecezji: w Rzymie, Berlinie, Lozannie
– miast: Awinionu, Biecza, Dusznik-Zdroju, Frankfurtu nad Menem, Genewy, Hamburga, Nantes, Poznania, Rygi, Rzymu, Trzebnicy
– zawodów: blacharzy, budowniczych mostów, kowali, kamieniarzy, marynarzy, rybaków, zegarmistrzów
– Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego
Święty Piotr jest również wzywany, jako orędownik podczas epilepsji, gorączki, febry, ukąszenia przez węże.

Święty Pawel

Paweł z Tarsu, Paweł Apostoł, Szaweł, Saul, Szaul, heb. שאול התרסי Szaul ha-Tarsi (ur. ok. 5-10 w Tarsie w Cylicji, zm. 64-67 w Rzymie) –  Żyd z Tarsu, święty chrześcijański, zwany Apostołem Narodów. Święty ten wymieniany jest w Modlitwie Eucharystycznej Kanonu rzymskiego.

Życiorys Św. Pawła

Wykształcony w Jerozolimie faryzeusz; początkowo prześladowca chrześcijan. Pod wpływem wydarzenia w drodze do Damaszku około 35/36 roku, nawrócił się i przyjął chrzest. Po krótkim pobycie  w Arabii rozpoczął działalność w Damaszku. Później, odwiedziwszy przełożonych gminy w Jerozolimie, wrócił do rodzinnej Cylicji. Za sprawą Barnaby pracował w Antiochii.

Odbył trzy podróże misyjne. W czasie pierwszej (ok. 45-49) odwiedził Cypr oraz środkową część Azji Mniejszej. Po powrocie wziął udział w soborze jerozolimskim, gdzie rozstrzygnięto kwestię przyjmowania przez chrześcijan pogańskiego pochodzenia przepisów Prawa mojżeszowego. W czasie drugiej podróży misyjnej (50-52) działał na terenie Azji Mniejszej, Macedonii i Grecji, głównym  terenem działalności w czasie trzeciej podróży (53-58) był Efez.

Aresztowany w Jerozolimie w 58 roku, przez dwa lata przebywał w więzieniu w Cezarei. W czasie procesu jako obywatel rzymski odwołał się do cesarza. Do Rzymu wyruszył jesienią 60 roku. Po trzymiesięcznym  pobycie na Malcie dotarł do stolicy Cesarstwa, gdzie przebywał w areszcie domowym do 63 roku.

Później został przypuszczalnie uwolniony i kontynuował działalność misyjną w Hiszpanii, Efezie i Macedonii. Uwięziony w czasie prześladowania chrześcijan rozpętanego po pożarze  Rzymu (64) został skazany na śmierć i ścięty w Rzymie zapewne w 64 lub 67 roku[1].
Przypisuje się mu autorstwo 13 listów wchodzących w skład Nowego Testamentu, z czego autorstwo siedmiu uchodzi za pewne, zaś pozostałych sześciu za dyskusyjne. Paweł wywarł wielki wpływ na wczesnochrześcijańską doktrynę, będąc zwolennikiem rozszerzenia misji na pogan. Z tego względu nazwany został przez tradycję Apostołem Narodów.

Podstawowym źródłem informacji o losach Pawła z Tarsu – oprócz jego Listów – są Dzieje Apostolskie.

Młodość i nawrócenie

Urodził się jako Szaweł (Saul) w Tarsie (obecnie Tarsus) w Cylicji w żydowskiej rodzinie, posiadającej rzymskie obywatelstwo. Był synem faryzeusza z pokolenia Beniamina. Według Hieronima ze Strydonu  jego rodzice pochodzili z Giskali (współczesny Jish) w Galilei.
Dokładna data urodzenia Szawła nie jest znana. Określa się ją na lata między 5 a 10 rokiem[2], niektórzy badacze podają tylko, że urodził się przed rokiem 10[1].

Dwie przesłanki co do  daty urodzenia, na których opierają się badacze to:
– fragment Dziejów Apostolskich[3], który mówi, że w momencie śmierci Szczepana, Szaweł był „młodzieńcem” (gr. neanias), mógł mieć najwyżej dwadzieścia kilka lat.
– wypowiedź Pawła z Listu do Filemona[4], w której nazywa siebie presbytes czyli „stary”; tak wówczas określano ludzi po 50. roku życia[5].

Został obrzezany ósmego dnia po narodzeniu. Wychowywał się w środowisku żydowskiej diaspory, która w tym rejonie stykała się z kulturą hellenistyczną. Znał język aramejski i grecki.  Jako młody faryzeusz, niezależnie od swojej pozycji społecznej, musiał nauczyć się jakiegoś rzemiosła – w przypadku Szawła była to umiejętność tkania płacht namiotowych.

Między 18 a 20 rokiem[1] albo około 28-30 roku[2] przybył do Jerozolimy, gdzie studiował Torę w szkole Gamaliela Starszego.
Jako młody faryzeusz był przeciwnikiem chrześcijan. Około 35 roku był przy ukamienowaniu Szczepana, jednego z siedmiu diakonów. Później osobiście zaangażował się w prześladowanie  chrześcijan w Jerozolimie. Około 35 roku wyposażony w listy polecające od Sanhedrynu, udał się do Damaszku z nakazem aresztowania zwolenników nowej drogi.

W Nowym Testamencie znajdują się trzy różne opisy tego wydarzenia. W Dz 9,3-7, ludzie którzy mu towarzyszyli słyszeli głos, lecz nikogo nie widzieli. W Dz 22,9 Paweł opowiadał, że jego towarzysze nie  słyszeli głosu rozmawiającego z Pawłem za to widzieli światło. Komentatorzy biblijni tłumaczą, że towarzysze Pawła słyszeli głos, ale nie słyszeli artykułowanej mowy[7].  Kolejny opis tego wydarzenia zapisany w Dz 26,13-18 podał Paweł relacjonując zdarzenie przed Herodem Agryppą II królem żydowskim.

Niektórzy teolodzy zwracają uwagę, że określanie wizji w drodze do Damaszku mianem nawrócenia nie jest najszczęśliwsze. Wskazują na to, że Paweł nie przechodził drogi z obojętności religijnej do gorliwości bądź z niewiary w Boga do wiary, lecz z gorliwej służby Bożej, z której zawsze był dumny, do życia w łasce, do poznania Jezusa Chrystusa i służenia bez podziału Jego Ewangelii (Henryk Fros)[1]. O nawróceniu mówią m.in. J.L. Lilly, U. Wilckens, W. Rakocy, A. Paciorek, E. Hirsch i H.W. Hollander, o powołaniu wolą mówić K. Stendhal, J. Gnilka, C. Dietzfelbinger, G. Pani czy R.  Orłowski. Niemal wszyscy teolodzy, skłaniając się ku jednemu terminowi, uznają drugi za, przynajmniej w pewnym sensie, uprawniony

Początek działalności Św. Pawła

Pierwszą podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 45-48[10][2]. Barnaba i Paweł zostali wysłani przez działających w Antiochii chrześcijańskich nauczycieli i proroków do Seleucji. Stamtąd skierowali się na Cypr; w podróży towarzyszył im Jan Marek. Prowadzili  działalność w synagogach w Salaminie. W Pafos zostali wezwani przez rzymskiego prokonsula Sergiusza Pawła. Przed jego obliczem starli się z Elimasem Bar Jezusem, „fałszywym prorokiem żydowskim”. Ten obawiał się, że straci wpływy w wypadku przejścia Sergiusza Pawła na chrześcijaństwo. Paweł, oburzony postępowaniem Elimasa, zesłał na niego czasową ślepotę.

Po opuszczeniu Pafos udali się drogą morską do Perge. Tam Jan Marek podjął decyzję o powrocie do Jerozolimy, z kolei Paweł i Barnaba udali się do Antiochii Pizydyjskiej, by po kilku tygodniach pójść do Ikonium. Prowadzili działalność w tamtejszych synagogach. Gdy jednak w Ikonium część Żydów podburzyła przeciwko nim znaczniejszych obywateli, zagrożeni ukamienowaniem misjonarze uciekli  do Listry. Gdy Paweł uzdrowił człowieka cierpiącego na bezwład nóg, został ogłoszony przez tłum wcieleniem Hermesa, zaś Barnaba – Zeusa. Z trudem powstrzymali ludzi od złożenia im ofiar.
Do Listry dotarli jednak przeciwnicy pawłowego nauczania z Antiochii Pizydyjskiej i Ikonium, którzy podburzyli tłum przeciwko Apostołowi Narodów. Wywlekli go za miasto i ukamienowali, jednak apostoł przeżył i  powrócił do miasta a następnego dnia wraz Barnabą odszedł do Derbe.
W drodze powrotnej ponownie odwiedzili Listrę, Ikonium i Antiochię Pizydyjską, by wreszcie z portu w Attalii odpłynąć do Antiochii Syryjskiej, gdzie zdali relację ze swojej podróży misyjnej.

Męczeńska śmierć

Gdy latem 64 roku Rzym nawiedził pożar, winą za jego spowodowanie opinia publiczna obarczyła Nerona. Ten, chcąc uwolnić się od oskarżeń, jako winnych wskazał chrześcijan. Tradycja  jednogłośnie stwierdza, że Paweł zginął w Rzymie właśnie za panowania Nerona, jest jednak wątpliwe, czy jego męczeństwo można łączyć bezpośrednio z prześladowaniami rzymskich chrześcijan po pożarze Rzymu w 64 roku. Z treści 2 Listu do Tymoteusza wynika, że Paweł został aresztowany w Azji Mniejszej (prawdopodobnie w Efezie lub Troadzie) na skutek zatargu z brązownikiem  Aleksandrem, o którym Paweł wspomina, że wyrządził mi wiele zła: odda mu Pan według jego uczynków (2 Tm 4, 14). Według Klemensa Rzymskiego Paweł został „wskutek zazdrości” uwięziony  i skazany na śmierć.

W pierwszej rozprawie Paweł zdołał tak poprowadzić obronę, że udało mu się uniknąć skazania. W oczekiwaniu na drugą Apostoł Narodów miał napisać Drugi List do Tymoteusza  – choć jego autentyczność bywa kwestionowana, nawet krytyczni badacze są zgodni, że zawiera reminescencję prawdziwych wydarzeń. Z listu wynika, że – oprócz Łukasza – opuścili go wszyscy uczniowie.  Wspomina jednak, że odwiedził go w więzieniu Onezyfor z Efezu, którego w tym liście pozdrowił.

W wyniku drugiej rozprawy Paweł został skazany na śmierć i ścięty (taki rodzaj egzekucji przysługiwał mu ze względu na rzymskie obywatelstwo). Data i miejsce śmierci Pawła nie są  pewne.

Co do daty, to wiadomo, że nastąpiła jeszcze za panowania cesarza Nerona (zmarł w 68 roku). Zwykle kładzie się ją na rok 66 lub 67. Data przekazana przez apokryficzne Dzieje Piotra i Pawła – 29 czerwca 67  – nie ma historycznej wartości.
Według tradycji kościelnej Paweł został stracony za Bramą Ostyjską. Pod ołtarzem znajdującej się tam Bazyliki świętego Pawła Za Murami odnaleziono inskrypcję z IV wieku (PAVLO  APOSTOLO MART.). Oprócz tego taką lokalizację ma potwierdzać brak jakiejkolwiek tradycji konkurencyjnej.

Kult Świętego Pawła

Bardzo szybko obchodzono wspólnie wspomnienia św. Piotra i św. Pawła. W 285 roku oficjalnie ustanowiono ich wspólne święto w dniu 29 czerwca, które ma rangę uroczystości liturgicznej. Z czasem  jako dzień wspomnienia Pawła z Tarsu pojawił się także 30 czerwca – wynikała to z faktu, że papież odprawiał uroczystą mszę na Watykanie w dniu 29 czerwca, z kolei następnego dnia  udawał się do Bazyliki św. Pawła za Murami.